‘Değişen Sinema Değişen Seyirci-Film Festivalleri ve Alternatif Arayışlar’ Kitabı
Film festivallerini anlatan kitap ‘‘Değişen Sinema Değişen Seyirci Film Festivalleri ve Alternatif Arayışlar’ çıktı!. Kitabın içindekiler ve sunuş yazısını paylaşıyoruz. (sunuş yazısına pdf olarak ulaşmak için buraya tıklayınız)
İşçi Filmleri Festivali’nin 10. yılında, Yordam Yayınları tarafından Funda Başaran’ın editörlüğünde İşçi Filmleri ve Öteki ‘Sinemalar’ kitabı yayımlandı. Festivalin 20. yılında ise Önder Özdemir editörlüğünde ‘Değişen Sinema Değişen Seyirci Film Festivalleri ve Alternatif Arayışlar’ kitabı hazırlandı ve notabene yayınlarından basıldı. (Kitap siparişi için buraya tıklayınız)
2000’lerden itibaren sinema teknolojilerindeki yeniliklerle beraber sinema salonları ve film izleme alışkanlıkları değişti. Bu kitapta sinemadaki ve seyircideki değişimin izleri sürülmekte. Bu kitaba katkı veren yazarlar Türkiye’deki ve dünyadaki film festivallerini farklı yönleriyle ele aldılar. Küreselleşme ve Festivalizm kavramları ile neoliberal hegemonik kültür endüstrisine “alternatif” bir festivalin olasılığını değerlendirdiler. Türkiye’de film festivallerinin değişen yapısını, festivallerde görünmeyen emeği; festivallerdeki sansür mekanizmaları üzerinde durdular. Hem festivallere uygulanan hem de festivallerin uyguladığı sansürü farklı örnekleri ile gösterdiler. Sinemaların krizini ve bu krize çözüm olarak alternatif arayışlarını; başka coğrafyalardaki festivalleri, dünyadaki festivallerin yapısını, Türkiye’deki seyircinin değişen profilini, festivalleri düzenleyenlerin ve yönetmenlerin görüşlerini okuyacaksınız.
2006 yılında ilk kez düzenlendiği günden itibaren yarışmasız, ücretsiz ve sponsorsuz olma ilkesiyle başlayan İşçi filmleri festivali tamamen gönüllülerin emeğiyle hayata geçirilmektedir. Festivali düzenleyenler sinemanın yalnızca bir sanat değil, aynı zamanda bir dayanışma ve mücadele aracı olduğunu vurgulamaktadırlar. Bu yönüyle, birbirinin kopyası olan ve büyük sermaye gruplarının desteğiyle yürütülen festivallerden ayrışırlar. Kültür Bakanlığı’ndan destek ve büyük şirketlerden sponsorluk alan, dolayısıyla seçkilere zaman zaman oto sansür uygulayan festivallerin aksine bağımsız ve özgür bir platform olmayı amaçlamaktadırlar. Bu yolda İşçi Filmleri Festivali yalnız değil. Bozcaada Uluslararası Ekolojik Belgesel Festivali (BIFED),Documentarist İstanbul Belgesel Günleri, Hangi İnsan Hakları? Film Festivali ve Pembe Hayat KuirFest gibi festivaller de gö- rünmeli, gösterilmeli, tanıtılmalı ve daha çok insana ulaşmalı. Bu kitap aynı zamanda bu amaçla hazırlandı. Okuyacağınız yazılar Türkiye’deki ve dünyadaki film festivallerini farklı yönleriyle ele alıyor ve bağımsız festivallere, bağımsız sinemalara ve alternatif arayışlara vurgu yapıyor.
Bu kitabın az bilinen, görünmeyen, gösterilmeyen ve film endüstrisinin temsilcisi olmayan film festivallerinin daha fazla tanınmasına katkı sağlayacağını ve önemli bir boşluğu dolduracağını umuyoruz.
İÇİNDEKİLER
Sunuş:20 yıllık festival deneyiminden sonra
- Bölüm: Değişen Sinemalar ve Festivaller
Uluslararası Film Festivalleri, Hollywood ve Kültür Politikaları: Festival Çevresinde Anaakım Alternatifler- Lalehan Öcal
Yeni Bağımsız Türk Sineması’nda Emekçi Özne, Festivalizm ve Alternatif Arayışlar: İşçi Filmleri Festivali-Aslı Daldal
Film festivalleri ve seyircisi- Hakan Erkılıç, Senem A. Duruel Erkılıç, Emine Uçar İlbuğa, S. Serhat Serter, Aydın Çam, Ali Karadoğan
Sinemaların Krizi ve Alternatif Arayışları-Önder Özdemir
Değişen Festivaller, Güvencesiz Emek ve İşçi Filmleri Festivali’nin Rolü- Emine Uçar İlbuğa
2000 Sonrası Türkiye’deki Film Festivallerinde Sansür Mekanizmaları ve Aktörleri-Sonay Ban
- Bölüm: Başka Coğrafyalardaki Alternatif Film Festivalleri
Kâr Amacı Gütmeyen Kültür-Sanat Kurumları ve Uluslararası Film Festivalleri-Eren Odabaşı
Festivallerin Ulus Kimliği Üzerine İnşası: Türk Film Festivalleri ve Öteki Festivaller- Tuncer Mert Aydın
Kimliği Diasporada Yeniden Kurmak: Kürt Film Festivalleri-Fatma Edemen
Büyüyen bir Eğride ve Ağda İşçi Filmleri Festivali-Steve Zeltzer
ABD’deki Laborfest Deneyimi -Steve Zeltzer
- Bölüm: Yönetmenler, Sinema Emekçileri, Filmler ve Festivaller
Yönetmenler İşçi Sinemasını anlatıyor!
Erden Kıral, Şerif Gören, Tayfun Pirselimoğlu, Ezel Akay, Zeki Demirkubuz, Ümit Ünal, Derviş Zaim, Kazım Öz, İnan Temelkuran, İlksen Başarır, Seyfi Teoman, Özcan Alper, Hüseyin Karabey, Yeşim Ustaoğlu
Sultan’dan Tüm Emekçilere Sevgilerle-Türkan Şoray röportajı
Set İşçisinin İşi Madenci Kadar Ağır-Ömer Uğur röportajı
‘Emek Rüyalarıma Giriyor’-Hikmet Dikmen röportajı
Festival Artık ‘Üretime Geçti’-Ahmet Soner ve atölye katılımcıları röportajı
İçimizdeki ‘Bahar’ı Müjdeleyen Yönetmen-Özcan Alper röportajı
Bambaşka Bir Dilde Mücadele-İlksen Başarır röportajı
İktidarın ve Gücünün Yanında Yer Alan Çoğunluk-Seren Yüce röportajı
Türkiye’de Press’in Hali-Sedat Yılmaz röportajı
Önyargıları Kıran Isyanın Öyküsü, Bu Film Umutla Bitecek! -Reyan Tuvi röportajı
İmdat! Polis Var!-Eylem Şen röportajı
Sinema Engellilerin De Hakkı-Kenan Önalan röportajı
Babamın Filmi-Soner Sert röportajı
Yarın Soluk Alabilecek miyim? Belki… -Metin Kaya röportajı
‘Sınıfım Benim Oksijenimdir’ -Macid Macidi röportajı
Yönetmen Kaçak, Film Kaçak, Bu Filmi Siz Kaçırmayın!-Bahman Gobadhi röportajı
Gezi’nin Ritmi: İsyanın Müziği – Michelangelo Severgnini röportajı
Normal Bir iş Yapmak İstiyorum!- Tokaçi Tsuçiya röportajı
‘Artık Kapitalizmden Kurtulmalıyız!’- Ken Loach röportajı
- Bölüm: Bağımsız Festivaller Anlatıyor!
Bozcaada Uluslararası Ekolojik Belgesel Festivali (BIFED)
Documentarist İstanbul Belgesel Günleri
Hangi İnsan Hakları? Film Festivali
Pembe Hayat KuirFest’e
Uluslararası İşçi Filmleri Festivali
YAZARLAR
Ali Karadoğan
Munzur Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü’nde Profesör
öğretim üyesidir. Anakara Üniversitesi SBE Radyo Televizyon Sinema anabilim Dalı’nda
yüksek lisans ve doktora yaptı. Bir Sinemanın ve Sinemacının Serüveni: Halit Refiğ, Bir
Yüzün İki Hali: Tarık Akan, Yoksul: Zeki Ökten, Auteur Kuram ve Sanat Sineması Üzerine
adlı dört derleme kitabı vardır. Çok Tuhaf Çok Tanıdık: Vesikali Yarım Üzerine’nin
yazarlarından biri olan Karadoğan’ın ayrıca Film Çeviriyorum Abi: Şerif Gören Sinemasında
Öykü, Söylem ve Tematik Yapı, Senaryo ve Anlatı: Anahtar Kavramlar, Modernist Estetik,
Türk Sineması Hakkında Raporlar ve S. Ruken Öztürk’le birlikte Türkiye’de Sinema
Sansürünün Tarihi (1932-1988) adlı kitapları bulunmaktadır. Türkiye’de Film Festivalleri:
Yapısı, Ekonomisi, İşleyişi ve Seyirci Profili (Antalya, Adana, İstanbul ve Ankara Film
Festivalleri Örneği) başlıklı TÜBTAK projesinin araştırmacılarındandır.
Aslı Daldal
Aslı Daldal, Ankara Tevfik Fikret Lisesi’ni bitirdi. Boğaziçi Üniversitesi’nde Lisans ve Doktora eğitimini tamamladı. Duke ve Columbia Üniversiteleri’nde araştırmacı olarak bulundu. Boğaziçi’nde farklı kademelerde dersler verdi. Halen Yıldız Teknik Üniversitesi Siyaset Bilimi’nde Doçent olarak görev yapmakta, “Siyaset Kuramı”, “Sinema ve Siyaset”gibi dersler vermektedir. Art, Politics and Society: Social Realism in Italian and Turkish Cinemas, 1960 Darbesi ve Türk Sineması’nda Toplumsal Gerçekçilik ve Umut, Distopya, Siyaset: Toplumsaldan Bireysele Türk Sineması’ndan Parçalar kitaplarının yazarıdır.
Aydan Çelik
1966’da doğdu. İstanbul Üniversitesi’nde işletme ve iktisat tarihi, Mimar Sinan Üniversitesi’nde heykel okudu. Çiziyor, yazıyor, başka bir dünya arıyor.
Aydın Çam
Çukurova Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü’nde Doçent öğretim üyesidir. Marmara Üniversitesi SBE İletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı’nda yüksek lisans, Galatasaray Üniversitesi SBE Medya ve İletişim Çalışmaları Programı’nda doktora derecesi aldı. Çalışmaları yeni Sinema Tarihi, Çukurova sinema tarihi, sinema ve hareketlilik alanlarında yoğunlaşmaktadır. Son dönemde Toros yayala köylerinde seyyar sinema deneyimi, Yörük filmleri ve Adana sinema tarihinin haritalanması üzerine çalışmaktadır. Tüm bunlarla beraber, sinemasal mekanlar, mekan deneyimleri ve sinemasal mekanların haritalanması gibi sinema ve mekan ilişkileriyle de ilgilenmektedir. “Türkiye’de Film Festivalleri: Yapısı, Ekonomisi, İşleyişi ve Seyirci Profili (Antalya, Adana, İstanbul ve Ankara Film Festivalleri Örneği)” başlıklı TÜBİTAK projesinin araştırmacılarındandır.
Emine Uçar İlbuğa
Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi’nde lisans eğitiminden sonra, yüksek lisans eğitimini aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü Güzel Sanatlar Ana Bilim Dalı’nda “Türk Sineması’nda Sansür” başlıklı tezi ile tamamladı. Hamburg Üniversitesi’nde Medya Didaktiği/ Medya Pedagojisi alanında doktorasını “Fernsehkonsum von türkischen Jugendlichen” başlıklı teziyle tamamladı. Halen Akdeniz Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Radyo, Televizyon ve Sinema Bölümü, Sinema Ana Bilim Dalı’nda Profesör olarak görev yapmaktadır. Akademik çalışmalarını ağırlıklı olarak sinema ve göç, toplumsal değişme ve sinema, sinema salonları ve seyir deneyimleri üzerine yürütmektedir. “Türkiye’de Film Festivalleri: Yapısı, Ekonomisi, İşleyişi ve Seyirci Profili (Antalya, Adana, İstanbul ve Ankara Film Festivalleri Örneği)” başlıklı TÜBTAK projesinin araştırmacılarındandır. BirGün Gazetesi Pazar Eki’nde sinema üzerine yazmaktadır.
Eren Odabaşı
Doç. Dr. Eren Odabaşı, ABD’deki Western Washington Üniversitesi’nde dünya sineması ve film festivalleri üzerine dersler vermekte ve araştırmalarını sürdürmektedir. Yüksek lisans derecesini Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nde, iletişim ve film çalışmaları alanındaki doktorasını ise University of Massachusetts Amherst’te tamamlamıştır. Akademik makaleleri Quarterly Review of Film & Video, Society & Leisure, New Review of Film & Television Studies gibi hakemli dergilerde ve çeşitli kitaplarda yayımlanmıştır. İki kez Berlin Film Festivali’nin Berlinale Talents programına davet edilen Odabaşı, 2013 yılında Cannes Film Festivali Critics’ Week jürisinde yer almıştır.
Fatma Edemen
Araştırmacı ve film programcısıdır. Polonya’daki Jagiellonian Üniversitesi Beşeri Bilimler Doktora Okulu’nda Sanat Çalışmaları programında doktora adayıdır. Almanya’da Film Üniversitesi Babelsberg Konrad Wolf’ta Alman Akademik Değişim Servisi (DAAD) kısa dönem araştırma bursuyla misafir araştırmacı olarak bulunmuştur. Doktora tezi, film festivallerinde Kürtlüğün kürasyonu üzerinedir. Lisans eğitimini Ankara Üniversitesi’nde Gazetecilik alanında tamamladıktan sonra, Jagiellonian Üniversitesi’nde Karşılaştırmalı Miras Çalışmaları programında yüksek lisans yapmıştır.
Hakan Erkılıç
Lisans eğitimini 1994 yılında Anadolu Üniversitesi Sinema ve TV Bölümünde tamamladı. Anadolu Üniversitesi’nden 1997 yılında yüksek lisans derecesini aldı. Sanatta yeterliliğini 2003 yılında Mimar Sinan Üniversitesi Sinema-TV alanında gerçekleştirdi. 2004’te yardımcı doçent, 2018’de doçent oldu. 2004 yılından beri Mersin Üniversitesi’nde görev yapmaktadır. Çalışma alanları arasında Türkiye’de sinema, sinema ve ideoloji, sinemanın üretim tarzı/ekonomik yapısı, dijital sinema/VR, film festivalleri ve belgesel sinema yer almaktadır. Bu konularda çeşitli dergi, kitaplarda makale ile bildirileri bulunmaktadır. Film Festivalleri Kitabı (e-kitap) I-II- III adlı derleme kitapları hazırladı. COVID-19 Pandemisi ve Sinema Sektöründe Kriz adlı TÜBİTAK projesini tamamlamıştır. “Türkiye’de Film Festivalleri: Yapısı, Ekonomisi, İşleyişi ve Seyirci Profili (Antalya, Adana, İstanbul ve Ankara Film Festivalleri Örneği)” başlıklı TÜBTAK projesinin yürütücüsüdür. Cumhuriyet’in 100.Yılında Sinema Seyircisi adlı TÜBİTAK projesinin yürütücüsüdür. Mersin Sinema Ofisi’ni projelendirme ve kurma çalışmasından sonra danışmanlığını yapmaktadır.
Lalehan Öcal
Yeditepe Üniversitesi İletişim Fakültesi, Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü Öğretim Üyesidir. Film festivalleri ve dünya sineması, film sanatı ve endüstrisi, anlatı, anlatım, temsil ve ideoloji üzerine çalışmaktadır. Belgesel sinema özel ilgi alanıdır. Doktora ertesi çalışmaları esnasında Selanik Aristotle Üniversitesi Sinema Bölümü’nde konuk araştırmacı olarak bulunmuş, festival, fon, anlatı ilişkisini temel alan araştırmalarını 59. Selanik Uluslararası Film Festivali ve 21. Selanik Belgesel Festivalinde sürdürmüştür. “Yerçekimsiz Dünya Sineması” kitabı 2021 yılında yayımlanmış film çalışmaları ve festival çalışmaları alanlarına ait makaleleri çeşitli derleme ve dergilerde yer almaktadır.
Önder Özdemir
İstanbul Teknik Üniversitesi mezunu, Elektrik Mühendisi. Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik bölümünde yüksek lisansını tamamladı. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Bilgi İşlem Dairesi’nde Türkiye’ye interneti getiren ekibin içinde yer aldı. Hep internet ve sinema teknolojilerinin alternatif medya olarak kullanılması üzerine kafa yordu. Sinema tarihi üzerine yazıları farklı mecralarda yayınlandı. Sendika.org’un ve İşçi Filmleri Festivali’nin kurucularındandır. 15 yıl süresince İşçi Filmleri Festivali’nin koordinatörlüğünü sürdürdü. Daha sonraki yıllarda da festivalin film seçim, programlama, açılış gecesi gibi komitelerinde görev aldı. Bağımsız sinemacıların oluşturduğu kooperatif Filmkoop’un kurucularındandır. Dijital sinema kütüphanesi sinematek.tv sitesinin koordinatörlüğünü yürütüyor.
Senem Ayşe Duruel Erkılıç
İstanbul’da doğdu. Mimar Sinan Üniversitesi Sinema-TV Bölümü’nden 1993’te mezun oldu. Çeşitli reklam, dizi ve sinema filmlerinde görev aldı. Kısa film ve belgesel yönetmenliği yaptı. Yüksek lisansını 1997 yılında ABD’de Chapman Universitesi’nde, sanatta yeterliğini 2002 yılında Mimar Sinan Üniversitesi’nde tamamladı. 2008 yılında Doçent, 2013 yılında Profesör unvanı aldı. 2004’ten beri Mersin Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo, Sinema ve Televizyon Bölümü’nde öğretim üyesidir. Türk sineması, sinema-tarih ve bellek, sinema- toplum, sinema-mekân ilişkisi ve sinema dili alanlarında çalışmalarını sürdürmektedir. Çeşitli derleme kitaplarda ve akademik dergilerde makaleleri bulunmaktadır. Türk Sinemasında Tarih ve Bellek adlı kitabın yazarıdır. “Türkiye’de Film Festivalleri: Yapısı, Ekonomisi, İşleyişi ve Seyirci Profili (Antalya, Adana, İstanbul ve Ankara Film Festivalleri Örneği)” başlıklı TÜBTAK projesinin araştırmacılarındandır. Cumhuriyet’in 100.Yılında Sinema Seyircisi adlı TÜBİTAK projesinde araştırmacı olarak görev almaktadır. Mersin Sinema Ofisi’ni projelendirme ve kurma çalışmasından sonra danışmanlığını yapmaktadır
S. Serhat Serter
1996 yılında Anadolu Üniversitesi, İletişim Bilimleri Fakültesi Sinema ve Televizyon Bölümü’nden mezun oldu. Doçent Serter, 1997 yılından beri aynı fakültede öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. 1999 yılında Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde yüksek lisans, 2005’de ise doktora derecesi aldı. Türk ve dünya sineması üzerine çalışan Serter, Yeni Kadrajlar Türkiye’de Sinema ve Star Wars Sineması Okumaları adlı derleme kitapları hazırladı. Uluslararası Eskişehir Film Festivali’nin yönetmenliğini yapmaktadır. “Türkiye’de Film Festivalleri: Yapısı, Ekonomisi, İşleyişi ve Seyirci Profili (Antalya, Adana, İstanbul ve Ankara Film Festivalleri Örneği)” başlıklı TÜBTAK projesinin araştırmacılarındandır. Cumhuriyet’in 100.Yılında Sinema Seyircisi adlı TÜBİTAK projesinde araştırmacı olarak görev almaktadır.
Sonay Ban
Sonay Ban, doktorasını ABD’de Temple Üniversitesi’nde kültürel ve görsel antropoloji alanında yaptı. Lisansını Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde, yüksek lisans derecelerini ise sırasıyla Sabancı Üniversitesi Kültürel Çalışmalar Bölümü’nde ve Temple Üniversitesi Antropoloji Bölümü’nde tamamladı. Temple Üniversitesi’nde ve Sabancı Üniversitesi’nde lisans ve lisansüstü seveyelerde çeşitli dersler verdi. American Anthropologist’teve Visual Anthropology Review’de makaleler yayımladı; akademik özgürlük, belgesel sinema ve film sansürü üzerine Türkçe ve İngilizce kitap bölümleri ve makaleler yazmayı sürdürüyor. Can Candan Türkiye’de Belgesel Sinema kitabı üzerine çalışıyor.
Steve Zeltzer
ABD’li belgesel yönetmeni, radyo programcısı ve festival düzenleyicisidir. 1994 yılında San Francisco’da Labor On The Job (İşteki İşçi) adlı haftalık bir radyo programı yapmaya başladı. San Francisco’daki radyo istasyonu KPOO.com’da WorkWeek (Çalışma haftası) adlı haftalık 2 saatlik bir işçi radyo programı yapmaya devam ediyor. 1994 yılından itibaren yapılan ABD’nin İşçi Filmleri Festivali olan laborfest.net’in kurucularındandır. Cehennemin Yarısı, Golden Gate Köprüsü’nü İnşa Eden İşçiler ve Sendikalar, 89 Depreminden Sonra Demir Asmak, Serbest Ticaretin Köleleri, Dayanışmanın Sınırları Yok: ILWU ve Liverpool Liman İşçileri ve Neptün Jade ve Fukushima’nın Yolculuğu, Bir Daha Asla isimli emek üzerine belgeselleri üretti.
Tuncer Mert Aydın
2019 yılında İzmir Ekonomi Üniversitesi Sinema ve Dijital Medya Bölümü’nü, 2022’de Medya ve İletişim Çalışmaları Yüksek Lisans Programı’nı bitirdi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Film Tasarımı Doktora Programı’nda eğitime devam etmekte, İzmir Ekonomi Üniversitesi
Sinema ve Dijital Medya Bölümü’nde Araştırma Görevlisi olarak çalışmaktadır. 2017yılından itibaren bağımsız filmlerde, farklı rollerde çalışmalarını sürdürmektedir. Son dönemde görüntü yönetmeni olduğu Peki Ben Neden Hala Buradayım? (Çağıl Saydam, 2023), Mavi, Devrim ve VHS Kasetler (Serdar Kökçeoğlu, 2024) ve Gosha’nın Gözleri (Ahmet Gürata, 2025) gibi işlerin yanı sıra film festivalleri ve konferanslarda çeşitli görevlerle yer almaktadır.
