Gol ! -Abidin Dino (1966)
Abidin Dino’nun İngiltere’deki Dünya Kupası’nda gerçekleştirdiği Gol! (Goal! World Cup 1966), Türkiye belgeselcilik tarihinde çığır açan bir yapını.
Film hakkında görseller, afişler, taslakların olduğu dosyamızı okumak için buraya tıklayınız
http://sinematek.tv/abidin-dino-goal-1966/
Senaryoyu okumak için tıklayınız
http://sinematek.tv/senaryo-goal-abidin-dino-1966/
Ece Şakarer’in docistanbul.orgdaki yazısını paylaşıyoruz.
1966 yılında, Octavio Senoret, Dünya Kupasının filmini yapmak için önce FİFA’yla, sonra da bu belgeselin yönetmeni olması için dostu Abidin Dino’yla anlaşır. Daha sonra Londra, İstanbul ve birçok şehirde de göste rime girer Gol! filmi, Türkiye’nin belgesel si nema tarihinde sessizce yerini alır böylece.
Dino, Dünya Kupası sırasında İngiltere’de bulunulup görülebilecek olandan fazlasını dahil etmez belgeseline. Kameranın her yerde bulunup, her gizi çözebilen “gücünü” kullanmak yerine, saha etrafına kurduğu dokuz kameranın görebildiklerini kurgula yarak, sadece, birkaç yerde birden bulunabilme özelliğini dahil eder filme. Bu birkaç yerde bulunma, seyirci bakış açısından öteye gitmez; ne sıradan bir seyircinin giremeyeceği soyunma odalarını görürüz; ne de kamera aracılığıyla birebir sohbete gireriz fut bolcular, antrenör ya da organizasyon çalı şanlarıyla. Bu da başka bir unsuru oluşturur Dino’nun filminde; Dino, söyleşi aracını kullanmaz belgeselinde, kameraya/kamera ar kasındaki birine konuşmaz kimse. Bunun ya nında, kamerayı fark eden taraftarlar ve de muhtemelen son sahnede kullanılan mizan sen haricinde, kameranın varlığını hisseden ya da ona göre hareketini değiştiren öznelere rastlamayız filmde. Dino, filmini bir ‘dene yim* gibi kurar ve 1966 Dünya Kupasına iz leyici olmanın belgeselini çeker.
Bütün bunların yanında, Dino’nun Gol! belgeseli, farklı bir noktada daha önem ka zanır. Türkiye’de belgesel filmlerin tarihine baktığımızda, ilk defa, üretilen bir filmde derin estetik kaygılar olduğunu da görürüz. Gol!, örneğin yine 50’li ve 60’h yıllardaki Sabahattin Eyüboğlu ve Mazhar Şevket Ip- şiroğlu belgesellerinin öğretici amacından, konusu itibarıyla da uzaklaşır; film çekilir ken bu yönde bir amaç taşımaz. Ancak, bu ayrımın ötesinde, Dino, görselliğe büyük önem verir. Bunu filmde kullanılan sahne ler ve kurgunun yanı sıra, Dino’nun filmi çekmeye başlamadan, kafasındaki görsel liği kâğıda dökmesinden; çizdiği eskizlerden de anlayabiliriz. Kendisine öğretici bir amaç yüklenen ve aslında belli bir ideolojinin par çası olarak görülebilecek Eyüboğlu belgesel lerini, tamamen farklı bir bağlamda, hatta farklı bir coğrafyada çekilen Gol! filmiyle karşılaştırmak, elbette ki, ilk bakışta sağ- lıklı görünmeyebilir. Ancak, filmleri içerikle rinden bağımsız, belgesele bakış bağlamında değerlendirdiğimizde; Dino’nun belgesel ya pımını sadece belgesel olma durumundan ge len özellikleriyle de sorgulamaya çalıştığını görebiliriz. Dino belgeselinde bir deneyimi belgeler; kendisinden istenilen Dünya Ku pası belgeselini, bu tanıklığa tanık etmeyi belgeleyerek filme alır.
Ferit Edgü, Abidin Dino’nun ‘Gol Filmi Taslakları’ sergisi için hazırladığı yazıda, Dino’nun bu eskizleri çizmekteki amacını, çalışma arkadaşlarına, nasıl bir film düşle diğini açıklayabilmek olarak belirtir. Bu yo rum, belgesel yapımında, gerçekliğine müda hale etmediği ya da edemediği, kendisinden bağımsız olan olguları filme alan yönetme nin, yine de ve kaçınılmaz bir şekilde bakış açısını filme yansıtmasının altını çizmekte dir adeta. Dino, elbette ki, oynanan maçları öngöremez ya da etkilemeyez; ancak, çizdiği taslaklar, belgeselin altına attığı kişisel im zasının ön hazırlığı, çekimi veya kurguyu etkilediği bakış açısının kanıtıdır. Bunlarla birleşen yukarıda belirttiğim Dino’nun gör selliği de, tekil olarak filme yaptığı katkı dı şında, genel olarak belgesel yapımı hakkında da bir duruş sergiler.
kaynakça:
Perit Edgü, “Abidin’in Gol Filmi Taslakları”. Abidin Londra’da Dünya Kupası Maçlarını Filine Alırken, Yapı KrediYayınları: 2002.
Zeynep Avcı, “Gol (Goal)”. A’dan Z’ye Abidin Dino, Y apı Kredi Yayınları: 2000.
