Türk sineması çalışanlarının örgütlenme sorunları
Yazar:DERYA ÇETİN
Türk sineması çalışanlarının örgütlenme sorunları/Organization problems of Turkish cinema labour
Bu çalışmada, Türk sinemasının tarihsel bir perspektif içinde örgütlenme durumunu tespit etmek ve bugünkü koşullar çerçevesinde sinema alanında örgütlenmenin değişen anlamlarını irdelemek, yeni ekonomik düzende Türk sineması çalışanlarının ve örgütlerinin durumunu betimlemek amaçlanmıştır. 1970’lerin ilk yarısından itibaren üretim biçimindeki dönüşüm, neoliberal politikaların yaygınlaşması ve sermayenin küreselleşmesi nedeniyle sendikalar zayıflama sürecine girmiştir. Diğer taraftan film endüstrileri gittikçe daha fazla şekilde ulusaşırı sermayenin hakimiyetine girerken film yapım sürecinde taşeron şirketlerin rolü artmış ve çalışanlar proje bazında istihdam edilmeye başlamıştır. Küreselleşme nitelikli işgücü ve niteliksiz işgücü arasındaki ayrımları derinleştirmiş, fikri mülkiyet haklarıyla ilgili düzenlemeler önem kazanmıştır. Dolayısıyla sinemadaki teknik işgücünün örgütleri olan sendikalar zayıflarken, yeniden gösterimlerden gelen telif haklarıyla ilgili örgütler olan meslek birlikleri güçlenmiştir. Uluslararası sendikacılık deneyimi ise çatışan ulusal çıkarlar nedeniyle henüz çok sınırlı olmuştur. Türk sineması çalışanlarının örgütlenme tarihine bakıldığında dünyadakilere benzer gelişmeler yaşandığı görülmüştür. 1960-1980 yılları arasında yoğun sendikal faaliyetler yaşanmış, 1980 yılında sendikal faaliyetler kesintiye uğramıştır. Sinema çalışanlarını kapsamaya yönelik tek sendikal oluşum Sine-Sen’in üyelerinin sosyal ve maddi çıkarlarını korumaya yönelik bir kazanım elde edemediği diğer taraftan özellikle 2000’li yıllardan itibaren meslek birliklerinin güçlenmeye başladığı görülmüştür. Yaratıcı işgücünün örgütleri olan meslek birlikleri uygulamada pek çok sorunla karşılaşsalar da yarı resmi kuruluşlar oldukları için hükümetle sürekli diyalog içinde olan, desteklenen kuruluşlar olarak öne çıkmaktadır. Çalışanlar adına işveren kurumlarca toplu anlaşma görüşmesi yürütme olanağı da yine meslek birliklerinde olmaktadır. Sinema alanında çok sayıda meslek birliği olması RATEM’le sözleşme yapılmasını geciktirse de bu aksaklığın giderilmesi yolunda çalışmalar hızlanmıştır.
